Powiat Jarosławski

Już niebawem jedno z malowniczych miasteczek naszego regionu uzyska prawa miejskie. Pruchnik, bo o nim mowa, taki rozwój sytuacji zawdzięcza staraniom Rady Gminy oraz Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Pruchnickiej.

W tym miejscu należy wspomnieć, że miejscowość ta posiadała już wcześniej prawa miejskie. Niestety w 1934 roku w wyniku reformy administracyjnej prawa te utraciła. Jednak pruchniczanie nigdy nie pogodzili się z zaistniałą sytuacją. Przez 76 lat  zarówno mieszkańcy, jak i okoliczni sąsiedzi mówili o Pruchniku miasto. Dzięki pozytywnej decyzji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracyjnych już niebawem miasteczko stanie się 52 miastem województwa podkarpackiego. Choć Pruchnik formalnie stanie się miastem 1 stycznia 2011 roku, to tak naprawdę dopiero w poniedziałek 3 stycznia rozpocznie się normalne życie miasta. Na budynku Urzędu Gminny Pruchnik zostaną zamienione tablice informacyjne,
a nowym gospodarzem miejscowości będzie Burmistrz Miasta i Gminy Pruchnik. Podobno patronat nad przyszłym miastem obejmie błogosławiony ks. Bronisław Markiewicz – Syn Ziemi Pruchnickiej.

Jak  Pruchnik wyglądał dawniej...

Pruchnik zamieszkiwali zgodnie Polacy, Rusini i Żydzi. W panoramie galicyjskiego miasteczka widoczny był XV-wieczny kościół parafialny pw. św. Mikołaja Biskupa, dom modlitwy wyznawców judaizmu przy ul. Długiej (rozebrany po 1945 r.) i XIX-wieczna cerkiew greckokatolicka pw. Uśpienia Bohorodyci (po 1945 r. przebudowana na obiekt świecki). Niegdyś miasteczko było ważnym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Słynęło  również z jarmarków gdzie można było kupić świetną kiszkę, kiełbasę, juchtowe buty, pieczoną kukiełę i zjeść ze smakiem gotowany kapłon. Kontynuacją przedwojennych jarmarków od kilku lat jest organizowany sierpniowy Jarmark Sztuki Ludowej Pruchnickie Sochaczki. Do dziś zachował się także typowy dla miasta układ ulic z dużym rynkiem oraz nieformalny podział na dzielnice: Miasto, Pruchnik Dolny i Pruchnik Górny.

Co warto zobaczyć w Pruchniku:

Unikatowe piękno Pruchnika przyciąga coraz większą liczbę turystów. Będąc w tym miejscu należy zobaczyć: 

Kościół pw św. Mikołaja Bpa - Założycielem miasteczka, a zarazem fundatorem parafii rzymskokatolickiej był ród Słoneczkowiczów herbu Korczak. Już w 1436 roku wzniesiono pierwszą kamienną świątynię w stylu gotyckim. W związku z licznymi najazdami
i poważnymi pożarami budynek sakralny wielokrotnie był odbudowany. Wśród bogatej
i interesującej historii zabytkowego kościoła można wymienić funkcję jaką pełnił przez 37 lat, a mianowicie był zborem kalwińskim. Obecny kościół jest budowlą wczesno-barokową (pocz. XVII w.), przy czym posiada elementy pozostałości założeń późnogotyckich
i renesansowych. Podczas odbudowy świątyni w 1636 roku dobudowano dzwonnicę. Wewnątrz świątyni znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1770 roku. W  centrum ulokowany jest obraz patrona świątyni. Obraz z dwóch stron otaczają rzeźby czterech Ewangelistów
z należną im symboliką. W tym miejscu należy również wspomnieć o dwóch kaplicach, które znajdują się w kościele, a mianowicie: kaplica południowa Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz północna św. Anny z obrazem św. Antoniego. Do zabytkowego zespołu możemy zaliczyć również barokową bramę, murowany spichlerz plebański z XVIII w, mur okalający całość, który liczy ponad V wieków oraz lipy szerokolistne - pomniki przyrody.

Muzeum Parafialne w Pruchniku - przy zabytkowym Kościele ulokowane jest Muzeum Parafialne, które pełniło dawniej funkcje organistówki. Budynek został zbudowany w 1890 roku, w konstrukcji wieńcowej, na wysokiej podmurówce z kamienia i cegły. W 1994 roku
z inicjatywy ks. dziekana Kazimierza Trelki zabytek zaczął pełnić funkcje muzeum. Zgromadzono w nim eksponaty materialnego dorobku mieszkańców miasteczka oraz okolicznych wiosek. Ponadto w muzeum możemy podziwiać pamiątki związane ze świętym ks. Bronisławem Markiewiczem.

Zabytkowy drewniany rynek w Pruchniku - jest to wyjątkowy, a zarazem bezcenny element miasteczka Pruchnik, gdyż w naszym kraju jest niewiele miejscowości posiadających taką zabudowę. W skład tej drewnianej zabudowy wchodzą domy z podcieniami oraz chaty kurne. Zabytkowe domostwa ulokowane są wokół rynku oraz przy ulicach, które z niego wychodzą. Domy z podcieniami rzemieślnicy i kupcy budowali już w XVII w. Budynki te charakteryzowały się wysokimi i stromymi dachami. Na przełomie XVIII i XIX w Pruchnik składał się w całości z domów drewnianych, tylko jeden dom był częściowo murowany. Budynki drewniane wznoszone były w konstrukcji wieńcowej. Natomiast ściany składały się z ociosanych bierwion albo półokrąglaków. Zabytkowe, a zarazem niepowtarzalne drewniane domostwa można odnaleźć także na ulicy Kańczudzkiej.

Cmentarz Parafialny w Pruchniku - cmentarz  liczy ok. 190 lat. Wśród najstarszych grobów żołnierskich znajdujących się tam można wymienić pomnik Augusta Kraffta - porucznika wojsk austriackich. Na cmentarzu spoczywają także mieszczanie pruchniccy biorący udział w powstaniu styczniowym oraz wybitny syn tej ziemi gen. Marek Papała. Na terenie cmentarza ulokowana jest również kaplica cmentarna ufundowana przez ks. Jana
i Józefa Markiewicza. W pobliżu cmentarza (trasa nr 881, Pruchnik- Kańczuga) znajduje się obelisk z 1969 roku upamiętniający rozstrzelanie 67 pruchnickich Żydów w 1943 roku.

Znaki Tatarskie w Pruchniku - murowane kamienne budowle, powstały prawdopodobnie między 1619, a 1629 r. w okresie najazdów tatarskich. Obeliski to punkty alarmowe, które wykorzystywano w chwili zagrożenia. Budowano je na wzniesieniach, aby rozpalany ogień na konstrukcjach  był lepiej widoczny.

Zamek w Pruchniku - Baszta (daw. Węgierka) - Na krańcu Pruchnika w kierunku Jarosławia przejezdni mogą podziwiać pozostałości zamku Pruchnickich. Zamek, a raczej dwór obronny istniał już w XV wieku. Do naszych czasów zachowała się jedynie ruina cylindrycznej baszty obronnej oraz prostokątny budynek, który jest pozostałością po jednym ze skrzydeł mieszkalnych. Prawdopodobnie zamek zbudowany był na planie kwadratu, posiadał dwie baszty. Od strony zachodniej i południowej mieściły się skrzydła mieszkalne oraz dziedziniec. Całość okalały mury kurtynowe i fosa, po której dziś pozostał jedynie staw
i zagłębienia terenowe. Nieopodal zamku znajdował się również folwark. Do dziś można podziwiać w tym miejscu zabytkowy i oryginalny spichlerz z XVIII wieku, d. oficyna dworska oraz park krajobrazowy na który składają się: gaje dębowe, pomnikowe topole, lipy i klony.

Pomnik ku czci bohaterów Grunwaldu przy ul. Grunwaldzkiej - wg projektu Edwarda Kieferlinga.

Pomnik ks. Bronisława Markiewicza - przy ulicy Cichej 6(miejsce urodzenia).

Ponadto mieszkańcy Pruchnika kultywują stare tradycje i zwyczaje. Gminne Centrum Kultury, Sportu i Turystyki organizuje: Teatralne Misteria Wielkopostne, Bieg o memoriał ks. Bronisława Markiewicza, Regionalny Festiwal Piosenki Malin Koszyk, Zlot Rowerowy im. Gen. Marka Papały, Jarmark Sztuki Ludowej Pruchnickie Sochaczki, Rajd Pieszy Szkół
im. J. Pawła II, czy też wielkopiątkowy zwyczaj bicia Judasza. Istnieje również Honorowa Straż Bożego Grobu im. J. Kilińskiego oraz Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Pruchnickiej, które wydaje kwartalnik regionalny Ziemia Pruchnicka.

Tekst opracowała Marzena Krawczyk na podstawie artykułu Jacka Hołuba – przewodnika terenowego.

Zdjęcia: Jacek Hołub