27 stycznia przypada Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datę tego święta, uchwalonego w 2005 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, wyznaczono nieprzypadkowo. Jest to bowiem dzień, w którym w 1945 r. został wyzwolony obóz zagłady Auschwitz-Birkenau. W tym dniu czcimy głównie ofiary pochodzenia żydowskiego zamordowane przez niemieckich nazistów podczas II wojny światowej. Ale jest to również okazja ku temu, by prezentować sylwetki ludzi, którzy nie bacząc na grożące konsekwencje, w tym śmierć, nieśli pomoc Żydom.
Warto zatem, w tym kontekście, przedstawić bohaterską postawę mieszkańca Jankowic (gmina Chłopice w powiecie jarosławskim) – Szymona Fołty oraz jego rodziny, którzy przez 21 miesięcy, na strychu swojej stajni, ukrywali rodzinę żydowską - Nechę Nadel z domu Amada; jej męża Jeremiasza Nadela; ich kilkuletnią córkę Mila (Irka); jej siostrę Reginę oraz pochodzącą z Jarosławia Dorę Ring. Bywało, że w kryjówce nocował także Hersz Amada – brat Nechy. Z ukrywanymi Fołtowie znali się jeszcze sprzed wojny - i jak to sami określali - byli dalszymi sąsiadami.
Niestety 25 maja 1944 r. w gospodarstwie miała miejsce rewizja. W jej wyniku doszło do odkrycia kryjówki Żydów. Pięcioro z nich zostało rozstrzelanych. Ocalał jedynie Hersz Amada, który w tym dniu ukrywał się w innym miejscu, poza gospodarstwem Fołtów. Po rozstrzelaniu Żydów oprawcy wysłali gospodarza – Szymona Fołtę po szpadel, którym to miał zakopać zabitych. Ten przeczuwając, że spotka go taki sam los zaczął uciekać. Niestety kule dosięgły i jego. Żona Szymona – Maria Fołta wraz z dziećmi zdążyła w porę zbiec z gospodarstwa i ukryć się w pobliskim zbożu.
Ciało Szymona Fołty pochowano na cmentarzu parafialnym w Chłopicach, a zamordowanych Żydów na tzw. okopisku, na polach w kierunku Zmysłówki (spotykana również pisownia Zmyślówki). Tuż po wyzwoleniu, szczęśliwie ocalały Hersz Amada, zadbał o to aby ciała zamordowanych Żydów przeniesiono na jarosławski kirkut. Do dnia dzisiejszego nie ustalono, czy rewizja, a w jej następstwie egzekucja, były wynikiem donosu, czy też nieostrożności samych ukrywających się.
Dziś, jadąc przez Jankowice, możemy na posesji należącej do rodziny Fołtów dostrzec niepozorny pomnik w formie nagrobka, symbolizujący to wydarzenie. Jest również pewnego rodzaju symbolem odwagi ludzi niosących bezinteresowną pomoc innym. W Ośrodku Kultury i Formacji Chrześcijańskiej w Jarosławiu można również obejrzeć wystawę pt.„Żydzi w Jankowicach”, którą przygotował pan Roland Szydło wraz z uczniami ze Szkoły Podstawowej w Jankowicach.
Należy podkreślić że za swoją postawę Maria i Szymon Fołta, wraz z córką Aleksandrą zostali odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
Więcej o tej historii znajdą Państwo na stronie https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-rodzina-foltow Jest tam również relacja Aleksandry Sawy, córki Szymona Fołty.
Info za: Skarbnica Powiatu Jarosławskiego https://www.facebook.com/skarbnicapowiatu/
https://powiat.jaroslawski.pl/aktualnosci/item/4041-dzien-poswiecony-pamieci-ofiar-i-bohaterow#sigProId26883a9b31