W 2022 roku w Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich zrealizowano prace konserwatorskie przy dwóch niezwykłych obiektach. Prace były możliwe dzięki współpracy Muzeum z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Akademią Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Oba zabytkowe przedmioty można już podziwiać na wystawach stałych jarosławskiej instytucji.
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w ramach zadania badawczego podjęła się konserwacji niemal 400-letniej solniczki, na co dzień eksponowanej w Wielkiej Izbie Kamienicy Orsettich. Niewielkie naczynie do przechowywania soli zostało wykonane w technice majoliki – zbliżonej do fajansu ceramiki pokrytej cynowo-ołowiową polewą. Solniczka zdecydowanie wyróżnia się wśród wysokiej klasy rzemiosła artystycznego eksponowanego w tej sali. Ma formę niewielkiej miseczki usadowionej na stopce. Ciekawie wyglądają umieszczone po bokach, modelowane plastycznie uchwyty w kształcie dwóch kobiet. Solniczkę pokrywają ręcznie malowane dekoracje, utrzymane w odcieniach żółci, zielonego i niebieskiego. Naczynie zostało wykonane w XVII wieku w środkowych Włoszech. Prawdopodobnie należy wiązać je ze słynną wytwórnią Deruta w regionie Umbria, w której powstawały cenione w całej Europie renesansowe majoliki.
– Dla warsztatów Deruta bardzo charakterystyczny jest stylizowany wizerunek pół-smoka, pół-człowieka, który widzimy na froncie solniczki. Według tradycji, takie przedstawienia były inspirowane groteskowymi mozaikami odkrywanymi w ruinach antycznych budowli – mówi Dyrektor Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich Konrad Sawiński.
Do pracowni w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie trafił natomiast XIX-wieczny politurowany na czarno stolik, zdobiony masą perłową i złoceniami. Na płycie wierzchniej mebelka znajduje się scena rodzajowa przedstawiająca życie pałacowe w XIX-wiecznych Chinach. Usadowiona na finezyjnych nóżkach kasetka służyła zapewne jako toaletka lub niciak, czyli podręczny mebelek przeznaczony dla damy, w którym można było przechowywać przybory do szycia i haftowania. Konserwację stolika przeprowadzono w ramach pracy dyplomowej.
– W ramach prac przeprowadzono szereg badań fizyko-chemicznych mebla, które miały na celu zdobycie jak najpełniejszej wiedzy o jego budowie, technikach wykonania, materiałach, jak i stanie zachowania. – opowiada konserwator Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich mgr Magdalena Shahanullah. – Jednym z ciekawszych odkryć jest fakt, że niciak prawdopodobnie powstawał na dwóch kontynentach. Wierzchnia skrzynka i front szufladki zostały wykonane w Chinach, podczas gdy ozdobne nóżki oraz szufladkę dorobiono już po przypłynięciu mebelka do Europy, zapewne w celu dostosowania mebla do gustu europejskich klientów.
Przepiękny, zabytkowy stolik-toaletka powrócił już do jarosławskiego Muzeum, gdzie można go oglądać w Saloniku Eklektycznym – pomieszczeniu urządzonego w modnym dla końca XIX wieku tzw. stylu Makarta, pozornie przeładowanego wyposażeniem i ciemnego, które jednak w odbiorze daje wrażenie przytulności i ciepła.
Stan zachowania obydwu obiektów pozostawiał wiele do życzenia. Spękania polewy, odpryski, pęknięcia, zarysowania, plamy, osłabienia struktury drewna i ubytki malatury to tylko niektóre z problemów konserwatorskich, z którymi musieli się zmierzyć wykonawcy prac. Kompleksowe badania przy użyciu nowoczesnych metod pozwoliły rozwikłać szereg zagadek związanych z muzealiami, a ich konserwacja zabezpieczyła je przed zniszczeniem i przywróciła ich pierwotne walory estetyczne, tak by jeszcze bardzo długo mogły cieszyć oko zwiedzających.
Żródło (tekst, zdj.): Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich
