W Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu, filii Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich, zakończony został czwarty etap prac konserwatorskich, który objął cenne obiekty pochodzące z historycznego pałacu. Projekt "Konserwacja mebli z pałacu Dzieduszyckich w Zarzeczu – etap IV" realizowany w ramach programu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Wspieranie Działań Muzealnych 2023” miał na celu przywrócenie meblom dawnej świetności i blasku. W ramach tego przedsięwzięcia udało się odnowić obiekty pochodzące z I połowy XIX wieku, w tym trzy meble z okładziny czeczotowej w stylu biedermeier: stół owalny, sekretarzyk oraz toaletkę (gotowalnię). Dodatkowo poddano konserwacji stół okrągły - ekranowy, fornirowany z okresu późnego klasycyzmu, drewniany kosz na papiery oraz spluwaczkę.
Wszystkie meble zostały w odpowiedni sposób oczyszczone i zabezpieczone przed insektami. Szczególnie czasochłonna była konserwacja mebli z okładziny czeczotowej. To od wieków wysoko ceniony przez miłośników meblarstwa materiał drewniany o pięknym i ciepłym odcieniu oraz rzadkim wzorze. Drewno czeczotowe to materiał o niezwykłym pochodzeniu. Powstaje w wyniku obrzęku pnia drzewa, pod wpływem bakterii i grzybów. Efektem tego procesu są charakterystyczne wzory, plamki, sęki i spiralne desenie, które nadają drewnu unikatowy wygląd. Już od XVIII wieku drewno to zdobyło uznanie miłośników mebli, a szczególnie w XIX wieku, ukochali je w miłośnicy mebli stylu Biedermeier oraz mebli eklektycznych.
Proces konserwacji mebli czeczotowych to było wyzwanie, które wymagało nie tylko precyzji, ale i poszanowania dla oryginalnych detali. W przypadku sekretarzyka czeczotowego, nie tylko odświeżono drewno, ale również zrekonstruowano okucia i dodano nową tkaninę na blat. To nie tylko odnowienie, ale wręcz renesans dla mebla, który teraz może kontynuować swoją historię.
Stół czeczotowy również zyskał swój pierwotny wygląd. Odtworzono nie tylko nowe żyłki na nogach, ale także usunięto ślady eksploatacji na blacie, takie jak ślady stawiania serwisów obiadowych. Uzupełniono także brakujące fragmenty intarsji.
Spluwaczka, popularna w XIX wieku, stała się kolejnym arcydziełem po konserwacji – zrekonstruowano brakujący wkład z blachy cynkowej i odnowiono powłokę wykończeniową, nadając jej nowy blask.
Jeden z najbardziej imponujących eksponatów – stół okrągły ekranowy – został poddany kompleksowej renowacji. Jego rzadki mechanizm umożliwiający postawienie blatu w pozycji pionowej został ocalony. Konserwacja obejmowała również zrekonstruowanie drewnianej żyłki, przywrócenie krawędzi, uzupełnienie elementów forniru i odtworzenie ostrości kolumny trójkątnej u podstawy.
Te eksponaty stanowiły niegdyś pierwotne wyposażenie pałacu, który powstał ponad 200 lat temu z inicjatywy Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej i jej męża Ignacego Morskiego. Ich rezydencja w Zarzeczu, utrzymana w stylu klasycystycznym w XIX wieku uchodziła za jedno z najpiękniejszych założeń parkowo-pałacowych w Galicji.
Meble, które przeszły pełen staranności proces konserwacji w pracowniach w Rzeszowie i Łańcucie, nie tylko powróciły do swojej pierwotnej wysokiej klasy artystycznej, ale także zyskały na jeszcze większym znaczeniu historycznym. Historia tych unikatowych mebli jest spleciona z podróżami po Europie Hrabiny Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej, z których przywoziła elementy wyposażenia do swojego urokliwego pałacu. Z Wiednia, który uznawany był wówczas za ośrodek światowej klasy meblarstwa, sprowadzała niezwykłe meble, dodające pałacu w Zarzeczu wyjątkowego charakteru. Każdy zakupiony przedmiot stanowił nie tylko element wyposażenia, lecz także świadczył o guście Hrabiny oraz jej pasji do piękna i sztuki.
Należy podkreślić, że większość mebli z pałacu Dzieduszyckich została w 1947 roku przekazana do Muzeum w Jarosławiu po konfiskacie majątku rodziny Dzieduszyckich. Jednak dopiero w 2008 roku powróciły one na swoje pierwotne miejsce, zdobiąc wnętrza zarzeckiego pałacu. Muzeum Dzieduszyckich, utworzone 15 lat temu jako filia Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich, szczyci się z możliwości prezentowania tych unikatowych mebli.
Projekt konserwacji mebli zarzeckich jest kontynuacją prac rozpoczętych w 2018 roku i konsekwentnie prowadzonych przez kolejne lata. Głównym celem tych działań jest nie tylko przywrócenie meblom ich dawnej świetności, ale także umożliwienie zwiedzającym przeniesienia się w czasie i odkrycia fascynującej historii pałacu oraz jego mieszkańców. W poprzednich etapach konserwacji poddano: kanapy, serwantki, komody oraz krzesła, które już zdobią sale Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu, stanowiąc nie tylko atrakcję dla miłośników sztuki, ale również istotny element kulturowego dziedzictwa regionu.
Wszystkie etapy konserwacji mebli z pałacu Dzieduszyckich w Zarzeczu były możliwe dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środków własnych muzeum.
Tekst i zdjęcia: Katarzyna Szarek
