„Światłoczułe Podhale” fotograficzna opowieść Klementyny z Dzieduszyckich Szembekowej.
Podhale sprzed ponad wieku, uchwycone w fotograficznych kadrach hr. Klementyny z Dzieduszyckich Szembekowej, ożywa na nowo, odsłaniając codzienność, tradycje i krajobrazy regionu. To wyjątkowa podróż przez czas, w której światło i cień splatają się w nostalgicznych obrazach minionej epoki. Dzięki unikalnej wrażliwości artystki możemy spojrzeć na świat górali, ich życie i kulturę przez pryzmat dawnych fotografii – światłoczułych świadectw historii.
Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich oraz Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas zapraszają na wystawę zatytułowaną: „Światłoczułe Podhale”, prezentującą ponad dziewięćdziesiąt fotografii Klementyny z Dzieduszyckich Szembekowej, z kolekcji Stefana Okołowicza, fotografa, witkacologa, współzałożyciela Instytutu Witkacego w Warszawie. Wcześniej, przez dekady, fotografie te pozostawały w prywatnym archiwum rodziny Paradowskich z Krakowa.
Wystawa jest dostępna w kamienicy Orsettich od 14 lutego do 16 marca 2025 roku. Wpisuje się ona w obchody 200. rocznicy urodzin Włodzimierza Dzieduszyckiego – wybitnego przyrodnika i społecznika, ojca Klementyny Szembekowej – oraz 100-lecie działalności Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich, którego filią jest Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu.
Fotografie wywołane ze szklanych klisz, to niezwykłe kadry utrwalające życie i krajobrazy Podhala sprzed ponad wieku. Ich pierwsza publiczna prezentacja odbyła się w 2014 roku w willi Oksza, filii Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, podczas wystawy „Staś W. skacze przez płot”. Jej tytuł nawiązywał do jednej z najbardziej dynamicznych fotografii – uchwyconego w locie czternastoletniego Stanisława Ignacego Witkiewicza, przeskakującego płot ogrodu Witkiewiczów przy Krupówkach.
Dziesięć lat później, w 2024 roku, niezwykłe fotografie Klementyny ponownie ujrzały światło dzienne, tym razem w pałacu w Zarzeczu, w ramach corocznej konferencji naukowej organizowanej przez Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas. Wystawa nosiła wymowny tytuł „Reportażystka”, podkreślający talent hrabiny do uchwycenia ulotnych chwil i emocji.
Z Zarzecza zdjęcia powędrowały dalej – do Krakowa, gdzie znalazły swoje miejsce w Galerii Zofii Weiss na wystawie „Niezmienność”. Wśród malarskich pejzaży Podhala wybrzmiała reporterska siła fotografii Klementyny, ukazująca nie tylko monumentalne piękno gór, lecz także życie codzienne górali, zakopiańską architekturę i postacie epoki.
Każda z tych wystaw to kolejny rozdział w odkrywaniu twórczości Klementyny z Dzieduszyckich Szembekowej – kobiety, która mimo ograniczeń swoich czasów, z obiektywem w dłoni przekroczyła granice konwenansów, stając się prekursorką nowoczesnej fotografii reportażowej.
Zachowane na kruchych szklanych negatywach zdjęcia Klementyny stanowią dziś unikatowe świadectwo historii i kultury Podhala przełomu XIX i XX wieku. Uwiecznione na nich zostały zarówno malownicze krajobrazy Tatr, zakopiańska architektura, jak i codzienne życie górali. Wśród fotografowanych postaci znajdują się Stanisław Witkiewicz, twórca stylu zakopiańskiego, Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) oraz brat Albert Chmielowski, a także znani górale – przewodnicy tatrzańscy, budowniczowie domów w stylu zakopiańskim.
Klementyna z Dzieduszyckich Szembekowa (1855–1929), zwana przez przyjaciół także Muchą, Klimą lub Grafinią, była najstarszą córką Włodzimierza i Alfonsyny z Miączyńskich. Otrzymała staranne wykształcenie obejmujące literaturę, muzykę, historię, geografię i języki obce. Zainteresowania artystyczne rozwijała w Krakowie, gdzie prowadziła salon intelektualny i podejmowała działalność twórczą. Wyszła za mąż za Zygmunta Szembeka z którym miała pięcioro dzieci.
„Światłoczułe Podhale” to nie tylko fotografie – to także opowieść o niezwykłej kobiecie i jej świecie. W ramach ekspozycji zwiedzający będą mogli zobaczyć oryginalne szklane klisze, zabytkowe aparaty fotograficzne oraz autorskie podpisy Klementyny , które przybliżają historię uwiecznionych miejsc i postaci.
Kuratorem wystawy jest Katarzyna Szarek, pracownik Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu.
Zapraszamy do odkrycia historii, którą Klementyna Szembekowa uchwyciła dla przyszłych pokoleń – z pasją, precyzją i niezwykłym artystycznym wyczuciem.
tekst, zdjęcia. Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich
