W 2025 roku przypada 100-lecie działalności Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich! Historię instytucji przybliża nowa wystawa planszowa, którą można już oglądać na murze Muzeum od strony ulicy Trybunalskiej. Wystawa została przygotowana przez Zofię Kostkę-Bieńkowską i Rafała Kolano. Ekspozycja została objęta honorowym patronatem Starosty Jarosławskiego Kamila Dziukiewicza.
Sto lat temu, 13 XII 1925 r., na uroczystej sesji Rady Miasta Jarosławia, zwołanej dla uczczenia 550. rocznicy lokacji miasta na prawie magdeburskim, powołano do życia Muzeum Miejskie. Dzisiaj nosi ono inną nazwę — Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich — i jest w strukturach Starostwa Jarosławskiego. Przez te lata zmieniały się siedziby, profil działania, ekspozycje, trendy i nurty w muzealnictwie. Niezmienna pozostała idea gromadzenia, przechowywania i konserwacji zbiorów określających jarosławską tożsamość historyczną na tle Polski i Europy. Pochodzą one przede wszystkim z darów i zakupów. Muzeum prowadzi badania naukowe, wydaje książki i czasopisma, urządza wystawy, konferencje i wykłady, organizuje lekcje muzealne, odpowiada na kwerendy. Wszyscy zainteresowani przeszłością i kulturą mogą w muzeum zdobyć specjalistyczną wiedzę na temat historii Jarosławia i powiatu.
Muzeum zaczynało skromnie, ze stu eksponatami w czterech pokojach ratusza, dzisiaj jest ich kilkanaście tysięcy z zakresu archeologii, historii, historii sztuki, numizmatyki, kartografii i rzemiosła artystycznego. Powstało ono dzięki świadomości historycznej, pasji i determinacji sekretarzy Rady Miejskiej i Magistratu Tadeusza Felicjana Papary i Jana Harlendera, którzy pracowali społecznie podobnie jak Kazimierz Gottfried. W 1938 r. muzeum zostało przeniesione do kamienicy miejskiej, zwanej kamienicą Attavantich, przy Rynku 5. Tam przetrwało wojnę, a w 1944 r. otrzymało swoją stałą siedzibę w najpiękniejszej kamienicy miejskiej, kamienicy Orsettich. Dzięki tej decyzji kamienica Orsettich stała się nie tylko siedzibą muzeum, ale i głównym obiektem muzealnym, obrazującym pozycję materialną i kulturę mieszczańską w jarosławskim „złotym wieku”. Do dzisiaj kamienica Orsettich jest stale odnawiana i remontowana.
Muzeum było zawsze zwierciadłem skomplikowanej, zmieniającej się rzeczywistości społecznej i politycznej. Widać to doskonale na 11 planszach plenerowej wystawy, eksponowanej obecnie na murze dziedzińca kamienicy Orsettich. Jej znakiem są na początku czarno-białe fotografie i nasycone w treści i szczegóły ekspozycje muzealne w II RP. Na początku Polski Ludowej zostały one naznaczone ówczesną ideologią, aby już w latach 70. XX w., powrócić do tematyki mieszczańskiej, wyznaczonej przez formę, układ przestrzenny i charakter kamienicy Orsettich. To zasługa ówczesnych dyrektorek muzeum Łucji Franciszki Turczak i Krystyny Kieferling. Ich dzieło kontynuowali kolejni dyrektorzy: Joanna Kociuba, Jarosław Orłowski, Łukasz Zagrobelny i kierujący dzisiaj muzeum Konrad Sawiński.
Prawdziwy przełom nastąpił wraz z transformacją ustrojową. Wystawy nabrały rozmachu, kolorytu i atrakcyjności. Przyszedł wreszcie czas na organizację dawno oczekiwanych wystaw o garnizonie w Galicji i II RP, który zmienił oblicze Jarosławia, o I i II wojnie światowej we wszystkich ich aspektach. Przekształceniu uległa stała ekspozycja. Najpierw poprzez pocztówki pokazano nowy Jarosław, miasto zbudowane na dawnych przedmieściach w oparciu o garnizon wojskowy. Dzisiaj stała wystawa opowiada o Jarosławiu Anny Ostrogskiej, mieście rozwiniętym na bazie międzynarodowych jarmarków. Obok można podziwiać ekspozycję o pradziejach Jarosławia i powiatu jarosławskiego. Zmodyfikowano również wystrój i urządzenie wielkiej izby i sal na piętrze poprzez dodanie nowych muzealiów w nowych aranżacjach. Od 2008 r. Muzeum posiada oddział Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu, które mieści się w dawnej rezydencji Morskich i Dzieduszyckich.
Tekst: Zofia Kostka-Bieńkowska / Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich
Zdjęcia: Łukasz Śliwiński / Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich
